Bob Borghart,
Natuurgeneeskundig Therapeut
Laatst bewerkt: 21 april 2020

Chronisch zieken

We moeten mensen met chronische ziektes beter gaan helpen. Want ongeveer 99% van de slachtoffers blijkt minstens één onderliggende ziekte te hebben. Het overgrote deel van de geïnfecteerden lijkt daarbij geen óf slechts hele milde klachten te hebben. Daarbij is het niet uitgesloten dat die ene procent van die ‘gezonde’ slachtoffers eigenlijk ook niet metabolisch gezond is (waarom ga ik uitgebreid toelichten). We moeten er dus achter komen wat het verschil is tussen die mensen zonder klachten en de slachtoffers. Want de meeste chronische ziekten zijn te verbeteren. Evenals veel van de chronische aandoeningen waardoor veel mensen nu overlijden. Ze zijn grotendeels gekoppeld aan insulineresistentie. Dit probleem oplossen kan dus de sleutel zijn naar een snellere oplossing van de crisis.

Omkeerbaar

Als dat klopt benadrukt dit virus het belang van een goede metabolische gezondheid. Want dan kunnen we voorzichtig concluderen dat – als iedereen optimaal gezond zou zijn – we mogelijk geen crisis zouden hebben. Het is dan het gebrek aan metabolische gezondheid dat de wereld heeft platgelegd, met behulp van het virus. Met name in het westen. Sinds we 87% van de slachtoffers hebben met slechts 22% van de wereldbevolking. In Nederland hebben circa 10 miljoen mensen minstens één chronische ziekte. Maar in de meeste gevallen zijn die ziekten omkeerbaar of sterk te verbeteren. Onder meer door aanpassingen in voedingspatronen maar ook door andere levensstijlaanpassingen.

Gezonde zieken

In de media horen we bijna dagelijks over ‘gezonde’ mensen die zwaar getroffen zijn door het coronavirus. Of zelfs op de IC terechtkomen en misschien zelfs overlijden. Daar heb ik dus mijn bedenkingen bij, die ik in deze blogpost graag wil toelichten. Met behulp van solide wetenschappelijk onderzoek en bewijs. Niet dat het onmogelijk is dat COVID19 optimaal gezonde mensen kan treffen, want de virale lading en mate van stress kunnen een rol spelen. In hoeverre is speculeren. Maar ze kunnen effectief worden beperkt. Om te beginnen met stressreductie (om de mondkapjes even buiten beschouwing te laten).

HPA-as en cortisol

Maar angst verkoopt natuurlijk goed. Het is logisch dat de media hier graag aan meedoen. Er wordt echter een beeld geschetst dat niet overeenkomt met de realiteit. Dat ook niet handig is en het probleem verder vooruit schuift én compliceert. Ons immuunsysteem huist immers al honderden biljoenen virussen. Er is dus misschien nog wel ruimte voor nog eentje erbij? Maar met angst onderdrukken we onze interne afweer. We verkiezen zo (onbewust) de fysieke, externe afweer boven de immuunreactie of interne afweer. Dit wordt de HPA-as. Het is alleen in een ontspannen (parasympatische) toestand dat ons immuunsysteem optimaal werkt. Zodra we al aan gevaar denken reageert het lichaam alsof het werkelijk in gevaar is. Het bewust zijn hiervan kan de interne afweer gelukkig al verbeteren. Het negeren van de angst-cultuur is dus stap 1.

Isolatie, beweging en licht

Maar door ons op te sluiten krijgen we ook onvoldoende beweging en maken we geen vitamine D aan. Twee andere cruciale factoren die ons immuunsysteem nodig heeft om optimaal te functioneren. Verder heeft social distancing zelf natuurlijk ook een erg negatief effect op ons mentale welzijn. Wat weer directe negatieve gevolgen heeft en naar nog meer stress, suikers en cortisol leidt. Dit virus zal niet zomaar overwaaien en we zullen vroeg of laat dus wel die groepsimmuniteit moeten omarmen. Tegen de tijd dat we weer met zijn allen naar buiten durven zijn we zo alleen verder verzwakt, verbleekt en gestrest. Met meer buikvet en insulineresistentie. Dus juist veel meer vatbaar voor een nieuw virus.

Oplossing voorkomen of omarmen

Zo voorkomen we een snelle en elegante oplossing. Die eigenlijk voor het grijpen ligt. Waarbij metabolische gezonde, jonge en dappere mensen vooruitgaan en alvast de economie weer opstarten. Terwijl we in de tussentijd aan de levensstijl van de minder gelukkige of ouderen kunnen werken. Zodat ook zij niet op een vaccin hoeven te wachten, als ze dat niet willen.

Ervaringen met oplossingen

Want juist voor hun is die buitenlucht en beweging extra belangrijk. Met het vertrouwen op een goed functionerend immuunsysteem. Dus zonder stress, angst en cortisol. Hier ben ik van overtuigd (zoals je merkt). Door mijn persoonlijke ervaringen, de mensen die ik geholpen heb, die ik nu help en de duizenden andere waarover ik lees en video’s van zie. Verspreid over het internet en de literatuur. Allemaal mensen die zelf, of met behulp van andere, diverse chronische ziekten hebben verbeterd of opgelost. Plus natuurlijk op basis van de wetenschap, waarover ik hieronder verder inga.

Media en autoriteiten

We horen in de mainstream media alleen nooit iets over het beïnvloeden van ons immuunsysteem. Terwijl we hiermee deze crisis vrijwel direct kunnen oplossen. We zijn als cultuur veel te gefocust op medische interventies en hebben een blind vertrouwen op adviezen van de autoriteiten. Maar ze kijken doorgaans vanuit een zeer beperkte visie naar het probleem, hebben politieke én persoonlijke belangen en reageren doorgaans traag op feiten. Waardoor we ook onvoorbereid waren. De politiek reageert wereldwijd bijna overal zoals het immuunsysteem van de corona-slachtoffers. Eerst te laat en onvoldoende en vervolgens met een overreactie. Die te lang aanhoudt en vooral de gezonde delen vernietigd.

Vaccin onzeker

Want crisis is voor matchhebbers ook een kans. Op meer invloed en aandacht en om de held te kunnen spelen (met andermans geld). Iedereen klopt nu bij ze aan en – hoe langer de crisis duurt – hoe meer iedereen afhankelijk van ze wordt. Voor hen een kans om veel vrienden te maken, maar voor ons geen gezonde situatie. Geen incentive die in lijn licht met de samenleving als geheel. Dus laten we niet blind, bang en geïsoleerd blijven wachten op een nieuwe boodschap of richtlijn van de politiek. Of op een vaccin, dat misschien nooit komt of niet effectief zal zijn (waarvan de effectiviteit en risico’s ook weer afhankelijk zal zijn van ons immuunsysteem). We kunnen en moeten zelf iets aan deze crisis gaan doen. Door geen slachtofferrol te accepteren maar actie te ondernemen.

Verkeerde voorlichting

Maar ook door feiten van ficties te onderscheiden, wat lang niet altijd makkelijk is. We moeten ons concentreren op het probleem. Of liever op de oorzaak van het probleem: de verkeerde levensstijl die leidt naar de complicaties en sterfte. Met alle respect voor de slachtoffers: Ziekte of overgewicht maakt je geen slecht mens. Het betekent ook niet dat je lui bent of ongemotiveerd. Vaak is er genoeg motivatie, maar zijn we slecht voorgelicht. Door verkeerde overtuigingen gebaseerd op slechte wetenschap (zie verderop) en decennia van verkeerde richtlijnen. Waardoor ons eetgedrag en voedingspatroon de laatste eeuw langzaam is achteruitgegaan. Met de gezondheid erachter aan. Ondanks alle miljarden aan geneesmiddelen en nieuwe technieken en duizelingwekkende technologisch vernuft en innovatie.

Insulineresistentie

Die onderliggende ziekten zijn grotendeels veroorzaakt én ook om te keren met levensstijl. Het heeft geleid naar één gemeenschappelijk probleem: Insulineresitentie. Hierbij speelt voeding een hoofdrol. Naast stress. Want bij stress komt cortisol vrij, wat zorgt voor onderdrukking van het immuunsysteem en (meer) insuline-resistentie. Een erg onwenselijke combinatie bij een nieuw virus. Met name één die zich specifiek hierop lijkt te richten en hierdoor meer ingangen heeft. Om zich sneller te vermenigvuldigen: specifieke receptoren die het virus toegang geven tot onze cellen.

ACE2 receptoren

Het is vrij zeker dat dit coronavirus zich vooral hecht aan deze zogenaamde ACE2 receptoren. Als de voornaamste toegangspoort om te gaan delen in ons lichaam. We weten ook dat er bij diabetes (en rokers) meer van dit soort receptoren aanwezig zijn(1). Dus meer aangrijpingspunten. Daar komt nog bij dat de standaard medicatie om diabetes te verbeteren lijdt naar, jawel, nog meer van deze receptoren. Dus als je al diabetes hebt en je gebruikt ACE-remmers om de bloedsuikerspiegel te stabiliseren, vergroot je waarschijnlijk het risico op snellere verspreiding in je lichaam. Door overmatige aanwezigheid van die ACE2 receptoren.

Cytokine storm

Dit is mogelijk de belangrijkste reden dat het immuunsysteem op een gegeven moment met een overreactie komt. Waarbij men dus vaak overlijdt aan de gevolgen van deze overreactie (te veel ontstekingsvocht in de longen en dus ademnood). Als je immuunsysteem het virus in je keel niet onder controle krijgt, zakt het verder via je luchtpijp naar je longen. Dan komt het immuunsysteem met een nog sterkere reactie, waarbij de cytokines niet langer kunnen worden gecontroleerd. Dit wordt ook wel de cytokine storm genoemd. In een wanhoopspoging probeert het immuunsysteem het virus dan te stoppen, met een ongecontroleerde immuunreactie als gevolg. Waarbij vooral veel gezonde weefsels worden beschadigd. Er is dus een controle-probleem, of regulatieprobleem, van het immuunsysteem. Een probleem dat gevoed wordt door suikers(2).

Metabolische gezondheid

Diabetes wordt bij een groot deel van de IC-patiënten en slachtoffers geconstateerd. Maar dit getal zou bij pre-diabetes en zeker insulineresistentie waarschijnlijk vele malen hoger zijn. Zo is in de Verenigde Staten slechts 12% van de mensen metabolisch gezond (op basis van de 5 indicatoren van metabolische gezondheid). Maar liefst 88% is dus niet metabolisch gezond. Een groot deel daarvan heeft overgewicht, waarbij er is bijna altijd sprake is van insulineresistentie of pre-diabetes. In Nederland ligt dat percentage waarschijnlijk iets lager. Maar uitgaande van 63% chronische zieken is dat nog steeds het overgrote merendeel. Het mooie is dat deze problemen met vrij eenvoudige methoden kunnen verbeteren of zelfs volledig oplossen.

Twee vliegen in één klap

Wat als we 90% van die 63% kunnen voorkomen? Hebben we dan nog een crisis? Door het immuunsysteem te verbeteren van 90% van de risicogroep. Niet met een pilletje of supplement. Maar met natuurlijke aanpassingen. Levensstijlaanpassingen die logisch en klinisch bewezen zijn? Dan kunnen we gelijk besparen op de farmaceutische industrie die één van de grootste vervuilers is (groter dan de auto-industrie(3)). Twee vliegen in één klap dus. Het heeft dan nog minder sterk met alleen leeftijd te maken. Maar met onze strategie om gezond te blijven. We zien nu nog wel dat de sterftepercentages sterk oplopen met de leeftijd.

Figuur 1: Sterk oplopend sterftecijfers met toename leeftijd (obv Chinese data). Bron: NWS

 

Leeftijd en diabetes

Maar als we kijken naar onderstaande grafiek zien we dat diabetes met de leeftijd net zo sterk toeneemt. In verhouding met de sterftecijfers van COVID19 patiënten. Dus niet iedereen op hogere leeftijd hoeft te overlijden door dit virus. Net zoals niet iedereen die jong is gevrijwaard is van complicaties of zelfs sterfte (ook al presenteert de media ons alle negatieve uitzonderingen). Het heeft te maken met de voorstadia van diabetes. Er zou dus aandacht moeten komen voor deze stadia: insulineresistentie en pre-diabetes. Dit loopt met de leeftijd dus op, maar wordt niet veroorzaakt door de leeftijd zelf. Maar door levensstijl. Daarom is een dame van 103 jaar volledig hersteld van COVID19 en is er ook geen 100% sterftecijfer van 80-plussers. Maar slechts 15%. We weten inmiddels ook dat het risico op overlijden met diabetes circa 10 keer zo groot is.

Figuur 2: Vergelijkbaar oplopend patroon met het sterftepercentage. Bron: CBS

 

Insuline gevoeligheid

Maar diabetes ontstaat niet zomaar. Het begint met een hoge bloedsuikerspiegel wat leidt naar insulineresistentie. Ik denk dat we goede gezondheid dus moeten definiëren door middel van insuline-gevoeligheid. Of de afwezigheid van insulineresistentie. Een situatie waarbij de bloedsuikerspiegel stabiel is en er relatief weinig visceraal vet (rondom organen) ontstaat. Goede indicatoren zijn een relatief slanke taille en een maaltijd kunnen uitstellen, of overslaan, zonder je direct flauw te voelen. Daarbij zijn andere kenmerken van een goede gezondheid; een normale bloeddruk, voldoende energie, mentale focus en algeheel gevoel van welzijn. Veel geassocieerde problemen, zoals hart- en vaatziekten kunnen door de insulinegevoeligheid worden verklaard.

Instabiele bloedsuikerspiegel

Andere onderliggende ziekten bij coronaslachtoffers – zoals hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk – zijn mogelijk simpelweg het gevolg van diabetes of pre-diabetes. Of ontstaan door dezelfde levensstijlfactoren. Insuline resistentie is de eerste stap richting diabetes. Maar het is zelf geen diagnose en er wordt niet naar getest in de slachtoffers en patiënten. Het mechanisme echter hetzelfde en heeft met de bloedsuikerspiegel te maken. Bij te veel suiker in het bloed worden de insulinereceptoren minder gevoelig. Door de constante toestroom van insuline. Daar begint het probleem dus. Bij een instabiele bloedsuikerspiegel.

Simpele oplossingen

Er zijn echter vrij simpele oplossingen voor dit probleem. Wat uiteraard wel indruist tegen de standaard richtlijnen in het westen. Het zijn namelijk de richtlijnen zelf die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de explosieve groei van chronische ziektes, waaronder diabetes. De oplossing is dus om daarvan af te gaan wijken door middel van een low-carb of paelodieet. Of zelfs een vetrijk, ketogeen of carnivoor dieet. Eventueel (zelfs alleen) door middel van intermittent vasten. Of een combinatie van deze strategieën. Deze aanpassingen zorgen namelijk ten eerste voor een stabielere bloedsuikerspiegel. Omdat er vooral minder (en/of minder frequent) suikers binnenkomen. Wat de bloedsuikerspiegel dus stabiliseert en de insulinegevoeligheid vergroot.

Metabolische flexibiliteit

Bij een optimale metabolische gezondheid kan het lichaam van brandstof overgaan van glucose (suikers) naar ketonen (uit vet). Het vermogen om dit te doen wordt ook wel metabolische flexibiliteit genoemd. Het is belangrijk omdat dit een te hoge bloedsuikerspiegel voorkomt. Zodra je door jouw voorraad suikers heen bent val je hopelijk niet gelijk flauw, omdat je geen energie meer hebt. Als dat wel zo is ben je dus niet metabolisch flexibel en heeft je lichaam moeite om over te schakelen op vetverbranding. De voorraad vet in jouw lichaam is specifiek voor deze situatie bedoeld van verminderde glucose en glycogeenvoorraad. Je kan nu duurzaam vetten gaan verbranden om energie te produceren. Zo kom je in ketose.

Cholesterol is nodig

Hiermee kan diabetes type 2 binnen enkele weken volledig worden omgedraaid. Daarbij is het van belang niet bang te zijn voor het eten van bijvoorbeeld verzadigd vet. Of een te hoge cholesterol. Bij het juist aanpakken van zo’n dieet is een hoge cholesterol namelijk geen probleem. Door middel van natuurlijke voeding. Cholesterol zelf is überhaupt geen probleem. Vandaar dat je lichaam ca. 70% van de cholesterol die je nodig hebt zelf aanmaakt. Het is ook vereist voor alle hormonen in het lichaam. Maar ook voor een optimale functie van het immuunsysteem. Zo is een lage LDL cholesterol gelinkt aan een hogere kans op overlijden én grotere kans op complicaties bij infecties(4). Tijd dus om in ieder geval dit taboe te doorbreken.

De echte oorzaak van de crisis

De reden dat dit virus vrij spel heeft is dan ook een direct gevolg van de standaard voedingsrichtlijnen in het westen. Sinds de jaren 60 zijn we verteld dat verzadigd vet en rood vlees slecht zouden zijn. Die richtlijnen zijn ontstaan nadat er verkeerde conclusies werden getrokken van grootschalige onderzoeken waarbij de belangrijke (statistisch significante resultaten) werden begraven(5). Ook de 7 landen studie van Ancel Keys speelde hierbij een hoofdrol(6). Daardoor werden verzadigd vet en rood vlees onterecht gekoppeld aan hogere sterftecijfers. Terwijl roken bijvoorbeeld niet schadelijk zou zijn (heeft men lang geloofd dankzij Dhr. Keys). In plaats van de associatie met (onder meer) roken te maken werd de schuld in de schoenen geschoven van verzadigd vet en vlees. Dit geloof heeft geleid naar de zogenaamde healthy user bias.

Healthy user bias

De observationele studies die sindsdien hetzelfde demonstreren zijn net zo onbetrouwbaar. Dit soort studies kunnen per definitie geen oorzakelijk verband bewijzen omdat allerlei factoren meespelen die niet kunnen worden uitgesloten. Daarbij houden ze geen rekening met de zogenaamde ‘healthy user bias’. Omdat we 70 jaar lang zijn verteld dat verzadigd vet slecht zou zijn, zijn we dit minder gaan eten. In ieder geval gezondheidsbewuste mensen, die allerlei andere gezonde gewoontes hebben. Degene die dat niet doen – en dus ook meer rood vlees en verzadigd vet eten houden er dus ook andere ongezonde gewoonten op na.

Slechtere gewoontes

Die vleesetende ‘rebellen’ interesseren zich dus minder voor andere gezondheidsrichtlijnen of verantwoord gedrag. Het zijn over het algemeen de meer roekeloze en ongezonde types. Ze roken meer, eten meer fastfood, slapen slechter, bewegen minder, rijden gevaarlijker en doen hun gordel minder vaak om. Wat leidt naar hogere sterftecijfers. Maar de sterfte wordt in die onderzoeken altijd gelinkt aan verzadigd vet en vlees eten. Omdat dat hetgeen is dat ze willen onderzoeken (en bewijzen). Terwijl we als mens de afgelopen miljoen jaar zijn geëvolueerd om dit te eten(7). En onder meer ons metabolisme en immuunsysteem ervan afhankelijk zijn geworden. Inclusief die LDL.

Observationele voedingsonderzoek

Dus met dit soort epidemiologische (observationele) onderzoeken hadden we nooit algemene conclusies kunnen en mogen trekken. Omdat we daarmee niet konden weten of de verhoogde sterfte door het vlees kwam, het roken of één van die andere ongezondere gewoontes van de ‘vleeseters’. Correlatie is geen causatie. Dat is dus het probleem van observationele studies bij voeding. De dynamiek is te complex om betrouwbare conclusies te trekken. Dit soort onderzoek is goed om theorieën te vormen, maar niet om harde uitspraken mee te doen. Of richtlijnen op te baseren.

Betrouwbare onderzoek

Want wanneer soortgelijke studies in Azië worden gedaan wordt er geen verhoogd risico geconcludeerd – en leven de vleeseters juist langer(8, 9). Is vlees dan gezond voor Aziaten maar ongezond voor Europeanen? Ook niet. Zodra er meer betrouwbare onderzoeken worden gedaan, zoals meta-analyses en gecontroleerde klinische trials, blijkt namelijk het tegenovergestelde(9) van die zwakkere, observationele studies. Of op zijn allerminst dat er geen relatie is tussen verzadigd vet en gezondheidsrisico’s. Zodra er dus wel een oorzakelijk verband kan worden gedemonstreerd, op basis van klinische interventies, is vlees dus niet slecht maar juist gezond.

Plantaardige olie

Er is daarbij een groeiend bewijs voor de relatie tussen plantaardige oliën en verhoogde kans op diabetes en vroeger overlijden(10). Plantaardige vetten zijn simpelweg minder stabiel en oxideren snel. Ze zijn nooit een vast onderdeel van ons voedingpatroon geweest en pas sinds de vorige eeuw geïntroduceerd. Sindsdien is de hoeveelheid chronische ziekte in de VS met 700% toegenomen. In zowel Nederland als de VS hebben circa 6 op de 10 mensen minstens een chronische ziekte. Met name de combinatie van (plantaardige) vetten en suikers leidt naar meer insulineresistentie en diabetes. Met alle gevolgen van dien.

Gezondheidsindicatoren

In dit artikel van Jeff Nobbs wordt dieper ingegaan op de verschillende gezondheidsindicatoren die, volgens de toezichthouder (CDC), als enige verantwoordelijk zouden zijn voor chronische ziekte in de VS. Namelijk roken, gebrek aan beweging, te veel alcohol en slechte voeding. Maar in dezelfde periode zijn Amerikanen juist minder gaan roken, meer gaan bewegen, hetzelfde blijven drinken en ‘gezonder’ gaan eten (d.w.z. meer volgens de richtlijnen). Maar dan zouden chronische ziektes juist moeten zijn afgenomen toch? Of in ieder geval niet met 700% moeten zijn gestegen?

Sterke correlatie

Suikers en granen stegen sinds de jaren 60, maar zijn sinds de jaren 90 weer gedaald. Terwijl chronische ziektes bleven stijgen. Wat verklaart dan die explosieve toename? Iets anders lijkt dan voor de hand liggend? Juist: In de laatste 100 jaar is de consumptie van plantaardige olie gestegen met 1500%(!). Dat is een stuk overtuigender dan de correlaties van observationele onderzoeken die worden gebruikt om vlees als verantwoordelijke aan te wijzen. Die komen namelijk niet verder dan positieve correlaties tussen de 1 en 2%. Dus als we dit als bewijs willen accepteren – en meer betrouwbare onderzoeken en bewijs negeren – hebben we de gevolgen aan onszelf te danken.

Statistisch significant

Zeker gezien in de wetenschap, alles onder de 2% als niet statistisch significant wordt beschouwd. Er is dan een te grote kans op fouten (door bijvoorbeeld partijdigheid). Een toename van 1500% is echter een ander verhaal, wat onze aandacht verdient. Zeker als dit de enige positieve correlatie is met die toename van ziektes, waardoor we nu in een diepe crisis zijn beland. We moeten de richtlijnen op basis hiervan aanpassen. Of ze bewust gaan negeren. Want de richtlijnen in Europa zijn vergelijkbaar met die van de VS, evenals onze plotselinge overstap op geraffineerde oliën sinds de vorige eeuw. Helaas zijn de cijfers in Nederland niet zo makkelijk te vinden. De dynamiek is echter hetzelfde.

Geen 1,5 meter economie

Dus in plaats van het omarmen van deze gevreesde ‘1,5 meter economie’ wachtend op een vaccin met cheeto’s op de bank voor de tv – waarbij we langzaam opblazen tot een XXL-formaat – zou het veel handiger zijn onze levensstijl nu aan te passen. Op basis van solide wetenschap en klinische best practices. Van de politiek of RIVM hoeven we hier geen aandacht voor te verwachten. Maar in ieder geval via de media moeten we die boodschap meer laten horen. Om ten eerste onszelf te redden, om de ziekenhuizen vrij te houden voor andere, om onze geliefden te plezieren, om onze bedrijven te redden en om de economie te redden. Maar vooral ook om gewoon weer ongeremd naar buiten te gaan en te genieten van de natuur. En van de samenleving. Zoals we dat graag doen. Dan hoeven we hopelijk nooit te wennen aan deze 1,5 meter economie.