Eczeem: Een constante zorg

Leven met eczeem is een constante zorg. Zeker ’s nachts is het vrijwel onmogelijk om niet aan de jeuk toe te geven. Zo kan je in je slaap ongeremd je huid open krabben en wordt je nachtrust behoorlijk op de proef gesteld. Terwijl die goede nachtrust juist zo belangrijk is. Om de huid te genezen en het immuunsysteem te herstellen. De eczeem oplossen is voor veel mensen dus een bijzondere uitdaging: Een lange zoektocht naar wat wel en niet werkt… Zo was het voor mij in ieder geval.

Bob Borghart, Mindbody therapeut | Laatst bewerkt: 10 april 2020

Trial & Error

Ik heb een paar keer in mijn jeugd eczeem gehad. Met een paar kleine plekjes. Meestal ging het toen na een poosje vanzelf over. Een paar keer in mijn elleboogplooien en één keer op mijn oogleden toen ik begin twintig was. In beide gevallen was de jeuk het ergste. Daarna ging het eigenlijk een hele tijd goed. Totdat ik een rigoureuze carrièreswitch maakte. Dat leidde naar een proces van veel trial & error. Vooral error. Van talloze zalfjes, crèmes, oliën, supplementen, bloedtesten, lichttherapie, alternatieve experimenten, onderzoek, studie én… diverse verschillende diëten.

Carrièreswitch

Ik had me omgeschoold naar sportmasseur. En vrij snel nadat ik mijn geld begon te verdienen met onder meer massages, kreeg ik een hele lichte uitslag op mijn pink. Daar was de eczeem dus weer, na meer dan 15 jaar afwezigheid. Precies op die pink waarmee ik mijn lenzenbakje altijd schoonmaakte. In een strenge, droge winter. Niet toevallig in een periode met veel stress, bij de opstart van een nieuwe spa in een nieuw hotel. Van een nieuwkomer in de branche. Met management zonder ervaring in de wellness.

Hard rennen

Ik had een combinatiefunctie: Als host mocht ik gasten in- en uitchecken, reserveringen maken, telefoon opnemen, e-mails sturen, de spa controleren, horeca bedienen en afrekenen. Plus tussendoor behandelingen geven en alles wat daarbij komt kijken. Onder meer in een hamam (warme, vochtige ruimte) die snel de temperatuur aannam van het stoombad. Waarvan in dezelfde warme ruimte vaak de deur werd opengelaten. Met heel onregelmatige en wisselende diensten. Waarbij ik ’s nachts vaak moest afsluiten en regelmatig hard moest rennen om de laatste verbinding naar huis te halen.

Stress

Er waren dus voldoende trigger. Weet ik met de kennis van nu. Ik was gelukkig fit, jong en vol energie. Plus redelijk gezond, dacht ik. Dus het ging eigenlijk best lang goed. Maar ergens zal de zwakste schakel breken. Bij mij was het mijn huid. Zoals in mijn jeugd al een paar keer eerder was gebeurd. De gedachte was: “Oh ja, dat is vervelend. Hopelijk zet het niet door want anders kan ik niet meer werken.” Het zette dus door. Ik had nooit de connectie gemaakt met de stress en andere levensstijlfactoren. Die waren tot dat moment ook nooit een probleem geweest. Niet zichtbaar in ieder geval… Dat zou snel veranderen.

Medische route

Om een lang verhaal kort te maken: Ik ben in de periode daarop de route van de huisartsen en dermatologen afgegaan. Met altijd goede resultaten op de korte termijn: Zalfje smeren, eczeem snel weg. Maar… hij komt weer terug. Maar nu ietsje overtuigender. Op een groter gebied. Droger. Roder. Dikker. Met meer jeuk. Oké, dan een sterkere zalf, met een hogere dosis corticosteroïden. Plus vaker smeren. Nu ook op een steeds groter oppervlak. Of overstappen op een ander zalfje: Wat het hele immuunsysteem onderdrukt.

Bijwerkingen

Achteraf gezien allemaal heel dom. Ik had me eigenlijk even direct ziek moeten melden. Misschien een weekje. Dan was het waarschijnlijk vanzelf weggetrokken. Zoals het in mijn jeugd ook gebeurde. Maar ik wilde me niet ziekmelden. Dus gewoon de zalf met corticosteroïde. gebruiken. Eén van de bijwerkingen van de medicatie was namelijk: Meer eczeem (behalve verhoogd gevaar op infecties, darmproblemen, botontkalking, huidveroudering en nog een waslijst met andere complicaties. Pas veel later zou ik begrijpen waarom er ook darmproblemen kunnen ontstaan. En hoe dit weer tal van andere klachten kan uitlokken. Inclusief overgevoeligheid. Voor bijna alles.

Voeding aanpassen

Uiteindelijk viel het kwartje dan: Ik moet misschien iets aan mijn voeding gaan doen. De relatie met stress had ik nog steeds niet gemaakt. Het moest in de voeding zitten. Ik had immers ook mijn hele leven vooral veel kant-en klaar maaltijden gegeten. Naast pizza’s, fastfood, granen en vooral heel veel suikers. Na zelf een tijdje te hebben geëxperimenteerd met het elimineren van verschillende dingen ben ik – op advies van een orthomoleculaire therapeut – volgens de paleo-principes gaan eten.

Paleo-experiment

Dat wil zeggen: alleen eten wat de oermens zou hebben gegeten. Dus veel groenten, dierlijke producten (behalve zuivel), een beetje fruit, noten en zaden. Hierbij is een deel van de plantaardige producten uit den boze: De zogenaamde nachtschades zoals tomaten, paprika’s, rode pepers, aubergine en aardappelen. Deze zouden teveel natuurlijke gifstoffen bevatten zoals solanine, chacocine en nicotine. Ook peulvruchten passen niet in het paleo-dieet. Door de aanwezige lectines die eveneens naar auto-immuunziektes en chronische ontstekingen, zoals eczeemm kunnen leiden.

Vasten

Ook omdat ik begon met vasten, intermitterend vasten en tijdgebonden eten. Na ik mijn hele leven om de paar uur had gegeten en doorgaans de klok rond. Ik was gewend veel snelle suikers te eten; veel suiker in mijn koffie en toegevoegde suikers. Mijn bloedsuikerspiegel was dus niet stabiel en ik had na een zoete snack weer vrij snel trek. Logisch. Ik at dus bijna altijd, behalve in mijn slaap. Om het immuunsysteem en spijsverteringsstelsel meer rust te geven was het dus handig dit in te korten. Maar achteraf kwam ik te kort in essentiële nutriënten, met name essentiële aminozuren (vooral leucine).

Red Skin Syndrome

Het paleo dieet loste de eczeem helaas niet op. Alhoewel er wel wat verbetering was in de mate van ontsteking bleven er behoorlijke rode vlekken over. Vooral rondom mijn polsen en handen. Dit wordt ook wel ‘red skin syndrome’ genoemd. Waarbij er rode vlekken overblijven na het stoppen met (te lang gebruik van) corticosteroïden. Door het lange tijd smeren zal het lichaam immers de eigen productie verminderen vanuit de bijnieren. Waardoor het mechanisme voor de ontstekingsreactie ontregeld raakt. In de regel geldt hoe langer je dat gebruikt hebt, hoe meer rode vlekken je huid geeft na het stoppen van de medicatie en hoe langer het duurt voordat het wegtrekt.

Salicylaten

Uiteindelijk heb ik daarom geprobeerd specifieke groenten en fruit te elimineren uit het dieet. Op basis van de richtlijnen van Karen Fischer. Een Australische voedingsdeskundige. Zij had het eczeem van haar baby effectief opgelost met een nauwkeurig en heel specifiek (en zeer arbeidsintensief) gepland dieet. Het draait vooral om het (tijdelijk) vermijden van vooral plantaardige producten met veel salicylaten, gluten en histamine. Dan middels gerichte introductie van specifieke producten enkele weer herintroduceren om de tekorten aan vitamines en mineralen te voorkomen. Dit bleek goed te werken om de eczeem op te lossen. Die salicylaten (en mogelijk histamine-rijke) voeding bleek dus een trigger voor mijn eczeem.

Voorbereidingstijd

Ik mocht hierbij wel weer granen eten, maar wel heel specifiek. Alleen speltbrood bijvoorbeeld en de havermout moet ‘overnight’ zijn. Dus weken en spoelen om het fytinezuur te verminderen: Noch een vijandig anti-nutriënt dat de opname van mineralen blokkeert. Na een korte cleanse (en stressreductie door te stoppen als host) at ik nu dus een zeer gelimiteerd dieet. Met behoorlijk complexe voorbereidingen, een beperkt aantal groenten en een nog beperktere hoeveelheid vlees: Eigenlijk alleen af en toe kip. Dit dieet bleek ook geschikt om vooral af te vallen. Maar helaas ook veel spiermassa. Iets waar ik juist zo hard voor trainde in de gym!

Natuurlijke voeding

Ik begon een nieuwe studie om mijn nieuwe obsessie met gezonde voeding te voeden: Natuurvoedingsadvies via Sonnevelt. De principes daar kwamen niet overeen met paleo. Noch allerminst met het beperken van groenten die hoog zijn in salicylaten, histamine of andere gifstoffen. Gezonde voeding draait hier vooral om het vermijden van bewerkte voeding – wat overeenkomt met alle effectieve voedingsadviezen – en het combineren van verschillende producten in een maaltijd. Dat laatste is iets waar ik met het de inzichten van vandaag afstand van neem. Het idee is op zich prima: om voldoende te variëren en voldoende essentiële nutriënten binnen te krijgen.

Keto dieet

Maar het mist enkele cruciale inzichten en opties voor de meest effectieve therapeutische interventies. Waarbij diverse gezondheidsklachten kunnen verbeteren. Leuke opleiding verder maar helaas geen aandacht voor het ketogeen dieet. Maar dan ook totaal niet. Niet eens in een subkopje ergens. Noch voor vasten (iets wat ik als een vast onderdeel van mijn leven beschouw). Ook een gemis waar ik in een andere post meer aandacht aan zal besteden. Inmiddels is het keto-dieet toch wel een echte sensatie te noemen. De bekendheid groeit met de dag. Omdat de succesverhalen en het (wetenschappelijk bewijs) zich langzaam opstapelen. Met name diabetes type 2 kan effectief worden opgelost met een keto dieet.

Vetten om af te vallen

Het principe is dat er ketonen vrijkomen zodra je onder een bepaalde hoeveelheid koolhydraten blijft. Op een bepaald punt is de glucose en glycogeenvoorraad in de spieren en lever op, waarna het lichaam voor brandstofbron overschakelt naar vetten. Waarbij ketonen vrijkomen. Op dat moment ben je dus ‘in ketose’. Tijdens de studie experimenteerden we dus vrijelijk met allerlei receptjes, waarbij uiteindelijk mijn eczeem zo nu en dan toch weer de kop opstak. Ik had geen strak protocol, waarmee ik dingen stap voor stap introduceerde, dus het was niet geheel duidelijk welke producten de triggers waren. Maar vermoedelijk vooral de planttoxinen zoals salicylaten, lectines en glycoalkaloïden.

Minder vlees

Zo lang ik echter niet te veel suikers at leek het redelijk goed te gaan. Ik at mijn havermout dagelijks. At veel groenten en fruit en eigenlijk steeds minder vlees. De eiwitten kwamen dus uit de granen aangevuld met noten, zaden en peulvruchten. Dit waren ook richtlijnen van de studie: Niet elke dag vlees eten. Je hebt het immers niet nodig als je de juiste producten combineert. Ik at nu nog maar twee keer per week vlees en dan meestal maar zo’n 200 gram per keer. Dus ca. 400 gram per week. Waar ik vroeger circa dagelijks minstens 250 gram vlees per dag at.

Extraatjes vermijden

Dit bleek een tijd redelijk goed te gaan. Zo lang ik de extraatjes tot een minimum beperkte. Vooral de zuivel, chocolaatjes ’s avonds en de koffie overdag waren erg verleidelijke lekkernijen die ik met moeite kon vermijden. Zodra mijn eczeem echter de kop opstak door een teveel van een of meerdere van deze kon ik de zuivel, chocolaatjes, koffie of alcohol vermijden en dan zou het redelijk snel weer wegtrekken.

Puntige bultjes

Maar in augustus vorig jaar gebeurde er iets onverwachts. Het begon met een wondje op mijn hand, waardoor ik vermoedelijk een infectie heb opgelopen. Enkele dagen daarna krijg ik een paar puntige bultje op mijn onderarmen. Dit was anders dan de eczeem die zich voornamelijk uitte in rondom vaste patronen rondom de handen en polsen, met rode vlekken en droge, gebarsten huid. Dit was geen eczeem. Er ontstonden puntjes op bepaalde plekken in de huid. Vergelijkbaar met muggenbulten. Die na enkele dagen weer minder actief werden, maar vervolgens weer op meer andere plek de kop opstaken. Zo dus langzaam uitbreidde. Alsof er iets onder de huid groeide: Netelroos.

Netelroos nachtmerrie

Na een paar dagen breidde het zich langzaam uit over mijn hele rechteronderarm. Ik ben op dat moment direct begonnen met een cleanse. Zoals dat eerder ook goed werkte bij de eczeem. Salicilaatarm, histamine-arm, fytinezuur-arm en dus zo alkalisch mogelijk. Geen vlees. Alle lekkernijtjes verbannen. Alleen de ‘veilige’ plantaardige producten gegeten. Maar in plaats van dat het langzaam stopte, breidde het op hetzelfde tempo verder uit. Van puntjes die zich beperkte tot mijn rechteronderarm trok het langzaam verder over mijn hele onderarm, naar mijn bovenarm. Vervolgens begon het ook vrij snel op mijn linkerarm en verspreidde het zich daar op dezelfde manier.

Vasten

Dus besloot ik te gaan vasten. Als een cleanse met natuurlijke, plantaardige voeding niet werkt dan kan een langere vast mijn immuunsysteem misschien resetten? In veel gevallen helpt het om chronische ontstekingsprocessen te verminderen. Het kan daarbij werken als cleanse en als manier om energie te besparen. Maar ook om het spijsverteringsstelsel te resetten, in ketose te komen en een proces genaamd autophagy te stimuleren. Daarbij worden beschadigde cellen opgeruimd en de aanmaak van nieuwe cellen gestimuleerd. Een natuurlijke verjongingskuur. Ook blijkt uit onderzoek dat bij een langere vast, van minstens drie dagen, het immuunsysteem zichzelf kan herstellen.

Verschillende vormen

Al met al voldoende reden om te proberen. Ik had al eerder een keer drie gevast en een paar keer twee dagen. Dus alleen op water. Daarbij vast ik dagelijks intermittent, waarbij ik minstens 16 uur per dag niet eet. Ook ben ik gewend een paar keer per week slechts eenmaal per dag te eten. Het zogenaamde OMAD: One Meal A Day. Deze vormen zijn ultieme manieren om de bloedsuikerspiegel te stabiliseren, de insuline-gevoeligheid te vergroten, in ketose te komen en vetten te verbranden. Maar een langere vast is niet zo comfortabel als intermittent vasten. Je gaat immers met een lege maag naar bed.

Verder zoeken

Tijdens de vast merkte ik weinig verschil in de symptomen en de netelroos uitbrak zette geleidelijk door. Zelfs na twee dagen op alleen water, waarbij het immuunsysteem zou moeten beginnen met resetten breidde de bultjes zich nog steeds verder uit. Misschien heb ik juist een tekort en is het tijd om iets anders te proberen? Volgens de huisarts was er geen reden voor bloedtesten, maar moest ik gewoon weer een steroïdezalfje smeren. Dus ben ik weer verder gaan zoeken. Ik zag een interview met een jonge arts genaamd Paul Saladino. Hij vertelde over iets wat mij begon te intrigeren: Het carnivoor dieet.

Carnivoor

Ik had al eens eerder iets gehoord over het carnivoor dieet. Maar had het snel afgedaan als iets absurds en gevaarlijks. Ik had immers alles geleerd over alle geweldige voordelen van plantaardige voeding. De phytonutrienten, anti-oxidanten, bio-actieve stoffen. En het idee van het carnivoordieet is dat je alle plantaardige producten verwijdert en alleen dierlijke producten eet. Dus alleen vlees. Heel veel vlees: Rood vlees, wit vlees en orgaanvlees. Met wat vis en eventueel bottenbouillon. Het idee daarbij is dat vlees alles bevat wat je nodig hebt, qua nutriënten en energie. Waarbij het een ultieme eliminatie is van alle potentiële toxische stoffen die in plantaardige producten zit. Inclusief het grote voordeel van het volledig verbannen van alle bewerkte producten en alle suikers.

Filosofie en logica

Naarmate ik me de dagen erop steeds verder ging verdiepen in deze filosofie, ging het me steeds meer fascineren. Waarbij de redenatie erachter steeds meer acceptabel werd. Zelfs overtuigend. We zouden als mens immers geëvolueerd zijn om dieren te eten. Ons maagzuur en darmstelsel is daarop afgestemd. Daarbij hebben planten als enige verdedigingsmechanisme om te overleven de gifstoffen die ze creëren om roofdieren (planteneters) af te schikken. Om niet opgegeten te worden en te kunnen overleven. Plus de gestaag groeiende hoeveelheid mensen die allerlei klachten oplossen zodra ze overstappen op dit dieet. Met name auto-immuunziektes en chronische ontstekingen.

Transitie

Dus ik besloot het te proberen. Maar niet in één keer. Er kunnen immers wat haken en ogen zitten aan de overstap van een puur plantaardig dieet naar een carnivoor dieet. Zo is onze microbioom, de darmflora, volledig afgestemd op de hoeveelheid groenten, fruit, noten en zaden die je binnenkrijgt als veganist. Ook ben je als veganist of vegetariër gewend om veel koolhydraten binnen te krijgen en niet gewend zo veel (vooral dierlijk) vet te consumeren. Zoals bij een keto- of carnivoordieet. De galblaas moet dan ineens hard werken om voldoende gal te produceren.

Metabolische flexibiliteit

Je stapt immers ineens over van brandstofsoort van suikers naar vetten. Deze metabolische switch zorgt bij mensen met insulineresistentie vaak voor een (tijdelijke) dip in energie. Het lichaam krijgt ineens geen suikers meer binnen en is niet gewend vetten te verbranden. Dit probleem had ikzelf gelukkig niet, gezien mijn vastenprotocollen. Het effectief kunnen maken van deze switch zegt dus iets over onze metabolische gezondheid en insuline-gevoeligheid. De zogenaamde metabolische flexibiliteit is daarom ook een belangrijke indicator van gezondheid over het algemeen en lijkt de controle van ons immuunsysteem te bepalen.

Peristaltiek

Een andere mogelijke uitdaging bij deze switch is de peristaltiek. Je darmen zijn, zeker als veganist, gewend massa’s vezels te gebruiken om de voeding door het darmkanaal te transporteren: de kleine spiertjes in de darmwand zijn dan niet gewend hard te moeten werken om de voeding goed door te voeren. Zou je dat in een keer weglaten dan resulteert dat in behoorlijke diarree. Dat kan voorkomen dat voedingsstoffen goed worden opgenomen in het bloed. Een snelle switch kan bij constipatie mogelijk wel weer een goede oplossing is (als je uitdroging kan voorkomen in ieder geval). Het is aan te raden in ieder geval goed af te wegen wat je situatie is, hoe je nu eet en hoe je zo’n transitie naar een carnivoor- of ketodieet het beste kan doen.

Spectaculair resultaat

De vraag was nu: Gaat dit helpen? Ik ben dus van enkele weken zonder – en enkele jaren met gemiddeld ca. 50 gram vlees per dag naar circa 700 gram gegaan. Hierin behield ik de eerste week nog relatief veel vezels (voor een carnivoor dieet). Maar eigenlijk merkte ik de eerste dag, bij de eerste herintroductie van vlees een positief effect. Alsof er direct een nieuwe energie door me heen stroomde. Dat was natuurlijk ook zo. Mijn lichaam had een tekort aan diverse essentiële nutriënten en kan direct aan de slag met de ‘broodnodige’ aanvulling ervan. Binnen enkele dagen waren de bultjes bijna geheel weg. Een paar weken later waren ook alle vlekken volledig verdwenen… Dit was ronduit een spectaculair resultaat.

Essentiële eiwitten

Niet alleen het elimineren van de plantaardige gifstoffen hebben hieraan bijgedragen. Ook de kwaliteiten van de dierlijke producten, naast de hoge kwaliteit biologische (dynamische) van het vlees. Dierlijke voeding zit vol eiwitten en bevat diverse essentiële nutriënten die we niet uit (of voldoende) uit plantaardige voeding kunnen halen. Eiwitten zijn de bouwstoffen van het lichaam en er zijn 9 essentiele eiwitten waarvan we van voeding afhankelijk zijn. Alleen dierlijke producten bevatten het volledige spectrum van deze essentiële eiwitten. Maar ook spelen de verzadigde dierlijke vetten en cholestorol een belangrijke rol in de hormoonproductie en de optimale werking van het immuunsysteem.

Essentiële voedingsstoffen

Naast de essentiële aminozuren, de bouwstoffen van het lichaam zijn  er verschillende andere essentiële voedingsstoffen waarvan we geheel of bijna volledig afhankelijk zijn van dierlijke voeding. Denk aan de vitamine B12 en D3. Maar ook andere voedingsstoffen zoals heemijzer, choline, creatine, carnosine en carnitine. Daarbij is de biologische opneembaarheid van deze voedingsstoffen veel groter in dierlijke voeding. Zo wordt ijzer vanuit rauwe spinazie niet opgenomen. Ook worden veel nutriënten zoals vitamine C niet opgenomen bij de consumptie van suiker. Zo neem je vrijwel geen vitamine C op bij het drinken van een glas sinaasappelsap. Door de aanwezige snelle suikers.

Suikers en bewerkte voeding

Een overdaad aan suikerconsumptie is tenslotte een belangrijke factor bij eczeem. Veel en ook frequente consumptie verstoren de darmflora. Dit is een belangrijke variabele bij diverse gezondheidsklachten en zeker bij eczeem. Een teveel zorgt ervoor dat deze uit balans komt en er een te grote hoeveelheid van bepaalde bacteriën leidt (bacteriële overgroei). Wat vervolgens kan leiden naar een verminderde opname van diverse voedingsstoffen. Stoffen die een essentiële rol spelen in de darmen en de huid.

Lekkende darm

Suikers spelen ook een rol in de cellen van de darmwand en een te veel kan leiden naar wat men leaky gut of lekkende darm noemt. Door de verstoring in de darmflora vermindert de optimale barrière tussen de darm en de bloedbaan. Hierdoor kunnen kleine (voedsel)deeltjes in de bloedbaan terechtkomen wat een immuunreactie zal oproepen. Het immuunsysteem leert deze ‘vijandige’ deeltjes vervolgens aan te vallen. Zo kan er een gevoeligheid, allergie of auto-immuunziekte ontstaan. Zoals eczeem.

Schadelijke stoffen

Veelvoorkomende auto-immuunziekten hebben hun oorsprong dus in voeding. Naast suikers speelt vooral sterk bewerkte voeding een rol. Deze bevatten veel potentieel schadelijke stoffen. Die eveneens het zenuwstelsel, het hormoonstelsel, de darmwand en dus het immuunsysteem negatief kunnen beïnvloeden. Bij eczeem is het daarom aan te raden alle bewerkte voeding te vermijden. In ieder geval tijdelijk. Zo elimineer je namelijk talloze potentiële triggers.

Toevoegingen

Dit zijn stoffen zoals smaakversterkers, kleur- en geurstoffen, conserverings- en verdikkingsmiddelen. Velen ervan worden goedgekeurd door de toezichthouders, waarbij wordt uitgegaan van een ‘veilige’ dosis. Maar de mate van belastbaarheid verschilt echter sterk per toxische stof – en per persoon. Zo is een veilige dosis bij de een een mogelijk dodelijke dosis bij de ander. Met name bij een lekkende darm kan een kleine hoeveelheid al een ontstekingsreactie uitlokken.

Reststoffen

Naast de toevoegingen blijven er in bewerkte voeding vaak ook reststoffen over. Stoffen die overgebleven zijn na de verschillende chemische bewerkingsprocessen. Om dit voedsel uiteindelijk in de verpakking, op de juiste plek en in de juiste staat in de winkel te krijgen. Ook deze reststoffen kunnen een schadelijk effect hebben op het lichaam, wat uiteindelijk bijdraagt aan het ontwikkelingen van een gevoeligheid. Dat leidt naar een auto-immuunreactie en -ziekte. Daarbij kunnen ook combinaties van bepaalde voedingsstoffen de opneembaarheid van essentiële nutriënten verminderen.

Gevoeligheid

De gevoeligheid hoeft zich alleen niet te beperken tot die ene toxische stof. In veel gevallen ontstaat er gevoeligheid voor diverse stoffen, waarbij het een bijzondere uitdaging wordt de verschillende verantwoordelijke stofjes te vinden. Wat naar een uitbraak van eczeem kan leiden. Ook kan de gevoeligheid naar verloop van tijd veranderen. Als er geen aanpassingen worden gedaan in de levensstijl (met name in het voedingspatroon) kan deze uitbreiden. Wat het probleem verder compliceert en de gezondheid en welzijn steeds verder ondermijnt.

Keto- of carnivoor

Een carnivoordieet is niet voor iedereen. Alhoewel ik denk dat het met de juiste transitie voor iedereen positieve effecten kan hebben is het niet voor iedereen nodig, wenselijk of haalbaar. Zij het door bepaalde (religieuze) overtuigingen of persoonlijke principes. Er zijn verschillende manieren om zowel een keto- of carnivoordieet te doen. Met name een keto-dieet kan zowel op een goede manier (clean) als op een slechte manier (dirty). Het voordeel van keto ten opzichte van carnivoor is wel het grotere scala aan producten waaruit je kan kiezen. Waarbij carnivoor zich beperkt tot alleen dierlijke voeding. Carnivoor lijkt wel een zo mogelijk nog sterker therapeutische interventie. Het is immers het ultieme eliminatie-dieet.

Begeleiding en expertise

Ik begeleid nu zelf steeds meer mensen met voedingsadviezen en protocollen. Door de principes van natuurlijke voeding en eliminatie vanuit zowel keto- als carnivoor in een integraal (mindbody) proces. Waarbij maximaal binnen enkele weken resultaten zichtbaar en voelbaar moeten. Vaak merken mensen binnen enkele dagen al positieve resultaten. Tenzij je sterk bent onderlegd bent in de fysiologie en spijsverteringsprocessen is het aan te raden hierbij professionele begeleiding bij te krijgen. Het liefst van een professional met zowel eigen ervaring als in het werken met mensen met uiteenlopende klachten. Vaak is de begeleiding in een proces een belangrijke succesfactor. Door de kennis en expertise maar ook de houvast, interactie en inspiratie. Ik help je graag dus laat me weten als mijn hulp nodig hebt!