Voeding als medicijn

Voeding is een belangrijke epigenetische factor. Het beïnvloedt de expressie van onze genen. Er zijn talloze voorbeelden van situaties waarbij door aanpassingen in het dieet diverse gezondheidsklachten oplossen. Er zijn verschillende manieren om dit te benaderen en verschillende dieten die hun therapeutische waarde hebben bewezen. Van slow carb, naar low carb naar no carb. Van vegan, paleo, keto naar carnivoor. Ik heb het allemaal geprobeerd.

Bob Borghart, Mindbody therapeut | Laatst bewerkt: 13 april 2020

Vader van de geneeskunde

Hippocrates zei het al circa 400 voor Christus: “Laat voeding uw medicijn zijn en uw medicijn voeding”. De Griekse arts wordt beschouwd als de vader van de westerse geneeskunde. Tot op heden leggen artsen nog steeds de eed van Hippocrates af. Waarbij het best ironisch is dat voedsel niet meer als medicijn wordt beschouwd. In westerse geneeskundestudies wordt er helaas geen aandacht geschonken aan voeding.

Medicijnkunde

Een artsenopleiding is praktisch gezien een farmaceutische opleiding. ‘Je wordt niet opgeleid om te genezen, maar om pillen voor te schrijven’, is een luid kritiek van steeds meer artsen. Het is een opleiding om medicijnen te bestuderen. In de Verenigde Staten wordt de artsenopleiding dan ook meer toepasselijk genoemd; ’the study of medicine’. De arts heeft een indrukwekkend diepe kennis van onder meer de fysiologie en pathologie en heel veel kennis van voor te schrijven medicatie. Ze kunnen levensreddend werk leveren bij acute problemen, zoals bij fysiek trauma. Maar ze hebben weinig inzicht in de onderliggende oorzaken van chronische ziektes. Zoals door voeding en stress.

Chronische klachten

Ik heb dat zelf mogen ervaren. Met de oplossing van mijn chronische pijnklachten door middel van bewustzijn. Maar ook met de oplossing van mijn eczeem met voeding. Ik heb jarenlang gezocht naar de oplossing om mijn eczeem onder controle te krijgen. Dat lukte uiteindelijk alleen met de juiste voeding. Of misschien beter gezegd: Met ook vooral het vermijden van de verkeerde voeding. Want daar worden we mee overspoeld. Als je de supermarkt inloopt is het merendeel bewerkte voeding. Een probleem als je eenmaal gevoeligheden hebt. Of een chronische ziekte zoals circa 10 miljoen Nederlanders.

Epigenetica

Voeding is naast bewustzijn een bijzonder sterke epigenetische factor. Het beïnvloedt direct de expressie van onze genen. De epigenetica houdt in dat er factoren zijn die bepalen of genen wel of niet worden ‘ingeschakeld’. Zo kan je misschien wel een bepaald gen hebben dat de kans op een ziekte, zoals kanker, vergroot. Het betekent niet dat je de ziekte moet of zal krijgen. Alleen als de externe factoren, de epigenetica – ofwel de invloeden boven de genen – dat bepalen. En dat heb je zelf in de hand. Bewust of onbewust.

DNA gedrag

Het zijn immers de eiwitten van de DNA die het ‘gedrag’ van de genen bepalen. Ze zijn niet willekeurig. Maar ze hebben ook geen eigen wil. Ze zijn simpelweg afhankelijk van signalen in de omgeving. Dus van invloeden zoals voeding. Maar ook van bijvoorbeeld warmte, kou, licht, beweging en vervuiling. Zelfs onze gedachten en zeker onze emoties en overtuigingen spelen een bepalende rol hierin. Wat verklaart hoe ons onbewuste brein ons gedrag 95% van de dag aanstuurt. Zo schreef stamcelbioloog en professor Bruce Lipton het boek ‘The Biology of Belief’ waarin dit mechanisme prachtig wordt uitgelegd en gedemonstreerd.

Standaard westers dieet

Maar voor deze post beperk ik me even tot voeding in verhouding tot ziekte. Er zijn verschillende interventies en aanpassingen die effectief kunnen zijn in de voeding. Afhankelijk van de persoonlijke situatie, dieet en gezondheid. Vanuit een standaard westers dieet kan je je gezondheid verbeteren met allerlei diëten (of liever: voedingsstijlen) die ik hier kort introduceer. Mits ze gebaseerd zijn op natuurlijke, onbewerkte producten en eventueel aangevuld met supplementen. Het huidige voedingspatroon is immers verre van gezond. Wat de explosieve groei in de chronische ziektes in de afgelopen halve eeuw verklaard. Hieronder mijn ervaringen met een aantal diëten die zouden kunnen werken in specifieke situaties (zie wetenschappelijk onderzoeken).

Veganistisch

Tegenwoordig is het bijna trendy om veganistisch te eten. In de media wordt het eten van vlees steeds meer geassocieerd met milieuvervuiling en dierenmisbruik. Daarbij zijn er verschillende populaire documentaires die het veganisme aanprijzen en vlees eten demoniseren. De meeste van deze berichten en suggesties zijn echter niet op feiten gebaseerd. Ze zijn doorgaans erg uit hun verband getrokken en uiterst selectief gepresenteerd. Er kunnen zeker voordelen zijn, afhankelijk van hoe je het doet, wat je wilt bereiken (bv. geen dier op je bord) maar vooral welke transitie je maakt. Alcohol, friet, suiker, cola en bier zijn immers ook allemaal plantaardig. Maar niet per se gezond.

Tekorten en opneembaarheid

Een schoon veganistisch dieet, gebaseerd op natuurlijke voeding, kan gezondheidsklachten wel verbeteren. Zeker klachten zoals diabetes of obesitas. In ieder geval op korte termijn. Op langere termijn kan het wel weer naar tekorten leiden. Door onder andere de diverse micro nutriënten en bouwstoffen die niet of onvoldoende aanwezig zijn. Of niet goed opneembaar zijn. Het kan mogelijk zelfs tot auto-immuunziektes leiden. Of te veel toxische stoffen door een te eenzijdig dieet. Het is hierbij dus erg belangrijk een goed uitgebalanceerd, gevarieerd dieet op te stellen én dit aan te vullen met specifieke supplementen.

Paleodieet

Een principe dat effectief klachten kan voorkomen is het eten op basis van evolutionair consistente methoden. Het paleodieet, ook wel oerdieet genoemd, gaat uit van het principe dat we als mens moeten eten zoals we door de millennia heen hebben gedaan. Het voordeel hiervan is dat bewerkte voeding achterwege gelaten wordt, waardoor al veel mogelijke triggers worden vermeden. Het paleodieet is rijk aan dierlijke producten en relatief vezelrijk: een relatief ‘slow-carb diet’.

Slow carb

Dit dieet vermijd ook granen en planten van de nachtschade-familie vermeden. Dit zijn gewassen zoals tomaten, paprika’s, aubergine, aardappelen en vele soorten pepers. Deze bevatten veel alkaloïden, die onder meer een sterke werking op het zenuwstelsel hebben. Verder beperkt paleo zich tot voeding die in de natuur voorkomt. Dit betekent dat er een grotere hoeveelheid nutriënten aanwezig zijn, omdat er weinig bewerkingensprocessen aan te pas komen.

Ketodieet

Het ketodieet is ooit ontwikkeld voor jonge epilepsie-patiënten. Het dieet is een vetrijk en suikerarm dieet. Net zoals paleo is het rijk aan dierlijke producten. Alhoewel er ook veganistische opties zijn. Er zijn verschillende interpretaties en er moet onderscheid gemaakt worden in clean en dirty keto. Omdat vele mensen het keto-dieet gebruiken om af te vallen is de voedingsindustrie hier snel op ingesprongen. Zo zijn er talloze keto-snacks op de markt gekomen: met veel vet, eiwitten en geen of weinig suiker. Maar helaas wel vaak met allerlei bewerkingsprocessen en potentiële toxische stoffen.

Energie uit vet

Het keto-dieet kan dus op verschillende manieren worden toegepast. Als het op een gezonde manier wordt toegepast kan het diverse voordelen en zelfs bijzonder sterke therapeutische effecten hebben. Verdergaand dan alleen het terugbrengen van epilepsie wordt het keto-dieet gebruikt om ook diabetes type 2 te verbeteren – en zelfs op te lossen. Maar ook andere auto-immuunziekten. Omdat de nadruk ligt op energie vanuit vetten is dit een echt ‘low-carb diet’.

Carnivoor dieet

Het carnivoordieet combineert eigenlijk principes vanuit zowel paleo als keto. Maar is simpeler dan beiden. En mogelijk nog effectiever. Het dieet bestaat uit (voornamelijk) dierlijke producten: vlees en vis. Het principe ervan is om (bijna) alle plantaardige voeding (tijdelijk) uit het dieet te halen. Met als principe dat alle planten potentieel schadelijke stoffen bevatten, die het immuunsysteem kunnen triggeren en zo de ziekte in stand houden. Het is ideaal bij auto-immuunziekte omdat het een ultiem eliminatiedieet is. Een echt ‘no-carb diet’ dus.

Overlevingsmechanisme

Het idee is dat alle planten konden evolueren door zich te beschermen met toxische stoffen. Zonder effectieve gifstoffen zijn ze immers volledig kansloos tegen de insecten en planteneters en hadden ze hun zaadjes niet kunnen verspreiden om te overleven en evolueren. De insecten hadden zich tegoed gedaan aan dat ene gewas, totdat het niet meer voorradig was. Om zich tegen deze gifstoffen te beschermen hebben pure omnivoren daarom diverse mechanismen en strategieën ontwikkeld om hiermee om te kunnen gaan.

Immuunsysteem reset

Door het (tijdelijk) vermijden van al deze stoffen kan het immuunsysteem de gevoeligheid vergeten. Zo kan het als het ware gereset worden. Na een bepaalde periode kan dan weer, stap voor stap, verschillende voeding langzaam worden geherintroduceerd. Het carnivoordiet is daarom het ultieme eliminatiedieet en tegelijkertijd een ‘zero-carb diet’. Welk dieet het beste bij jouw past is dus afhankelijk van jouw doelen, motivatie en huidige situatie. Met name de aard van jouw klachten.

Heb jij al één van deze methoden geprobeerd? Deel je ervaring hieronder.